Μικρασιατική Βιβλιογραφία

Βασική βιβλιογραφία

-Χρ. Αγγελομάτης, Χρονικόν της μεγάλης τραγωδίας, Αθήνα, εκδ. Εστία, 1971.

-Βλάσης Αγτζίδης, Μικρασιατική Κατστροφή. Από τη Λούξεμπουργκ και τον Γληνό στην ήττα και το Τραύμα, εκδ. HistoricalQuest, Aθήνα, 2019.

Του ιδίου, Μικρά Ασία. Ένας οδυνηρός μετασχηματισμός (1908-1922), εκδ. Παπαδόπουλος, Αθήνα, 2015

Οι μελέτες για τη Μικρασιατική Καταστροφή που φιλοξενούνται στην έκδοση αυτή, επιχειρούν να φωτίσουν αφενός τις αιτίες της Ήττας και αφετέρου τους λόγους που κάνουν σχεδόν αδύνατη τη διαμόρφωση ενός κοινού ερμηνευτικού αφηγήματος. Η αδυναμία αυτή, αλλά και τα ενοχικά σύνδρομα, δημιούργησαν μια «κατασκευασμένη λήθη», ως απόρροια της ανάγκης των δυνάμεων που οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή, για κοινωνική αμνησία.

Οι διάφορες προσεγγίσεις κινούνται ακόμα σε ανταγωνιστικές κατευθύνσεις. Παρότι μας χωρίζουν σχεδόν εκατό χρόνια από τα γεγονότα που συνέβησαν στο χώρο της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης κατά την τελευταία φάση της οθωμανικής κατάρρευσης (κίνημα Νεότουρκων το 1908 – καταστροφή Σμύρνης τον Σεπτέμβρη του 1922) η αναζήτηση των αιτιών της ασυμφωνίας αποτελεί μια πρόκληση. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη από την παρουσίαση του συνόλου των παραμέτρων που διαμόρφωσαν τη σύνθετη εξίσωση εκείνης της εποχής.

Στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Όταν ο Γληνός “συνάντησε” τη Λούξεμπουργκ: Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων», συγκρίνονται οι απόψεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Δημήτρη Γληνού για το Ανατολικό Ζήτημα, καθώς και άλλων Ελλήνων σοσιαλιστών εκείνης της περιόδου, όπως ο Γεώργιος Σκληρός και ο Νίκος Γιαννιός.

Στο δεύτερο κεφάλαιο: «Από τον Δραγούμη στον Μπεναρόγια: Το αντιπολεμικό – αντιμικρασιατικό συναίσθημα στην Ελλάδα και η συμβολή του στη Μικρασιατική Καταστροφή», επιχειρείται η αποτύπωση των συγκλίσεων και αποκλίσεων των πολιτικών δυνάμεων.

Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο, που έχει ως τίτλο «Η άρνηση της προσφυγικής Μνήμης», διερευνάται το φαινόμενο της αντίδρασης προς τα πολιτικά και ιστορικά ζητήματα που έθεσαν οι προσφυγικές οργανώσεις από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’80.

-Γεωργίου Βαλαβάνη, Σύγχρονος γενική ιστορία του Πόντου, Αθήνα, 1925. Επανακυκλοφόρησε από τις εκδ. Κυριακίδη.

Αριστερά και Ανατολικό ζήτημα, ανέκδοτα κείμενα Γληνού, Σκληρού, Δραγούμη, Αθήνα, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις, 1998.

-Ηλίας Βενέζης, Το νούμερο 31328, α’ έκδοση 1931, τελευταία 2011, εκδ. Εστία, Αθήνα

-Του ιδίου, Αιολική γη, τελευταία έκδοση 2011, εκδ. Εστία, Αθήνα

-Του ιδίου, Η «Κιβωτός» του Μικρασιατικού Ελληνισμού, εκδ. Το Βήμα, Αθήνα, 2022

PaulWittek, H γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, εκδ. Πορεία, 1988.

-ΕduardHaleBierstadt, TheGreatBetrayal.Ελληνική έκδοση: Η μεγάλη προδοσία. Ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων στη Μικρασιατική Καταστροφή και στη Συνθήκη της Λοζάνης, εκδ. Λιβάνη, 1997.

HamitBozarslan, Ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας, Αθήνα, εκδ. Σαββάλας, 2004.

Σπύρος Βρυώνης, Η παρακμή του μεσαιωνικού ελληνισμού στη Μικρά Ασία και η διαδικασία εξισλαμισμού, Αθήνα, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, 1996.

-Ελένη ΓλύκατζηΑρβελέρ, Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, εκδ. Ψυχογιός, 1988.

-της ιδίας, Μικρά Ασία. Η καρδιά του ελληνισμού, εκδ. Gutemberg, Aθήνα, 2021

-Γρηγόρης Δαφνής, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων, 2η έκδ., Αθήνα, εκδ. Ίκαρος, 1974.

Ελληνισμός Ελληνικότητα, συλλογικό, επιμ. Δ. Γ. Τσαούσης, Αθήνα, εκδ. Εστία,  1983.

Πολυχρόνης Κ. Ενεπεκίδης, Γενοκτονία στον Εύξεινο Πόντο. Διπλωματικά Έγγραφα από τη Βιέννη (1909-1918), Θεσσαλονίκη, έκδ. Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης, 1995.

-ErikJ. Zurcher, Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, Αθήνα, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2004.

-ΜερτΚαγιά, Ο εξισλαμισμός των Ελλήνων της Μικράς Ασίας την περίοδο 1919-1925, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσλονίκη, 2021

-Γιάννης Καψής, Χαμένες Πατρίδες, Αθήνα, εκδ. Λιβάνη, 1989.

JacobM. Landau, Ο παντουρκισμός. Το δόγμα του τουρκικούεπεκτατισμού, Αθήνα, εκδ. Θετίλη, 1985.

-Aντώνης Λιάκος, Η ιταλική ενοποίηση και η Μεγάλη Ιδέα, Αθήνα, εκδ. Θεμέλιο, 1985.

ΡόζαΛούξεμπουργκ, “Οι αγώνες στην Τουρκία και η σοσιαλδημοκρατία”, περ. Οι λαοί, τεύχ. 1, Μάιος 1987.

———-, “Η δραστηριότητα των Γερμανών Ιμπεριαλιστών στην Τουρκία”, περ. Οι λαοί, τεύχ. 1.

-ΆβροΜανχάτταν, Το Βατικανό και ο 20ος αιώνας, Αθήνα, εκδ. Κάδμος, 1960.

Γιώργος Μαυρογορδάτος, Μελέτες και κείμενα για την περίοδο 1909-1940, Αθήνα, εκδ. Σάκκουλας, χ.χ.

Του ιδίου, 1915. Εθνικός Διχασμός,εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2015

Του ιδίου, Μετά το 1922. Η παράταση του διχασμού, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2017

Μελετήματα γύρω από τον Βενιζέλο και την εποχή του, συλλογικό, επιμ. Θάνος Βερέμης – Οδυσσέας Δημητρακόπουλος, Αθήνα, εκδ. Φιλιππότη, 1980.

-BλαδίμηροςMιρμίρογλου, Οι Δερβίσσαι, Αθήνα, εκδ. Εκάτη,σελ.15.

-BennyMorris-DrorZe’evi, Η τριακονταετής γενοκτονία. Ο αφανισμός των χριστιανικών μειονοτήτων της Τουρκίας 1894-1924,εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2021

-Ηλίας Νικολακάκης, Ο ιερός πόλεμος του ισλάμ “τζιχάντ”, Θεσσαλονίκη, 1989.

DouglasDakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923, δίτομο,εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, 1982.

Οικουμενικό Πατριαρχείο, Μαύρη Βίβλος, Κωνσταντινούπολη, έκδ. Πατριαρχικό Τυπογραφείο, 1919.

Σπυρίδων Πλουμίδης, Τα μυστήρια της Αιγηίδος. Το Μικρασιατικό Ζήτημα στην ελληνική πολιτική (1891-1922),εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 2016

Σωτήρης Ριζάς, Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας. Ο Βενιζέλος, ο Αντιβενιζελισμός και η Μικρά Ασία, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 2015 

-Jean-PaulRoux, Η ιστορία των Τούρκων, Αθήνα, εκδ. Γκοβόστη, 1984.

-Νεοκλής Σαρρής, Οσμανική πραγματικότητα, Αθήνα, τόμ. 1, 2, εκδ. Αρσενίδης, χ.χ.

-Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Η απόφαση για την επέκταση της ελληνικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 2009

Νίκος Γ. Σβορώνος, Το ελληνικό έθνος. Γένεση και διαμόρφωση του νέου ελληνισμού, Αθήνα, εκδ. Πόλις, 2004.

Ρόμπερτ Σενκ-Σάββας Κοκτζόγλου, Η Γενοκτονία των Ελλήνων μέσα από τα Ημερολόγια του Αμερικανικού Ναυτικού, εκδ. Δίσιγμα, Αθήνα, 2021

-Έλλη Σκοπετέα, Το πρότυπο βασίλειο και η Μεγάλη Ιδέα, Αθήνα, εκδ. Πολύτυπο, 1988

-Διδώ Σωτηρίου, Ματωμένα χώματα, Αθήνα, εκδ. Κέδρος.

-Χάρης Τσιρκινίδης, Επιτέλους τους ξεριζώσαμε, Θεσσαλονίκη, έκδ. Παναγία Σουμελά, 1993.

-Γιάννης Χρονόπουλος, Το χρονικό της Μικρασιατικής Εκστρατείας, έκδ. Historical Quest, 2019.

Η Μικρασιατική περιπέτεια και η τραγική, για τον μείζονα Ελληνισμό, κατάληξή της, ζωντανεύουν μέσα από το βιβλίο του Γιάννη Χρονόπουλου: «Το Χρονικό της Μικρασιατικής Εκστρατείας».

Το πρώτο μέρος του βιβλίου έχει τη μορφή ημερολογίου με ακριβείς και λεπτομερείς καταγραφές, προϊόντα διεξοδικής έρευνας του συγγραφέα. Με εμβόλιμες πολιτικές καταγραφές, δηλώσεις και συμφωνίες της κάθε χρονιάς ώστε να τίθεται το ευρύτερο πλαίσιο των διεθνών συσχετισμών ισχύος.

Το «ημερολόγιο» εκκινεί από τις σκληρές διαπραγματεύσεις της Συνδιάσκεψης Ειρήνης των Παρισίων (Μάρτιος – Απρίλιος 1919) και την ανάθεση στην Ελλάδα του ελέγχου της περιοχής Σμύρνης, λόγω της απροθυμίας της Αντάντ να εμπλακεί και φτάνει ως την πτώση της Σμύρνης σε τουρκικά χέρια.

Το βιβλίο αποτυπώνει επίσης από μέρα σε μέρα την προέλαση της Στρατιάς Μικράς Ασία προς Φιλαδέλφεια – Πάνορμο – Προύσα, την εαρινή επίθεση του Μαρτίου 1921, τη θερινή επίθεση του Ιουνίου 1921, την κρίσιμη σύσκεψη της Κιουτάχειας που κατέληξε στη μοιραία απόφαση της προέλασης στον Σαγγάριο, την πορεία μέσα από την απάνθρωπη Αλμυρά Έρημο και τις φονικές μάχες στον Σαγγάριο μπροστά από τις τουρκικές αμυντικές γραμμές τον Αύγουστο του 1921, την κατάρρευση του Μετώπου στο Αφιόν Καραχισάρ και την αναπότρεπτη πορεία προς την ήττα παρά τις σποραδικές αναλαμπές.

Ο συγγραφέας ξετυλίγει το φιλμ των γεγονότων της περιόδου 1919 – 1922 χωρίς να παραλείπει ούτε μία μέρα ενώ σε πολλές περιπτώσεις πολυήμερων μαχών φτάνει στην καταγραφή των εξελίξεων ανά ώρα. Μέσα από αυτό το «γραπτό ντοκιμαντέρ» γίνεται σαφής η αλλαγή της φοράς των εξελίξεων, αρνητικής για την ελληνική υπόθεση.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνει μία εκτενή αναφορά στις προσωπικότητες που διαδραμάτισαν καίριο ρόλο σε εκείνη τη δραματική περίοδο, Έλληνες και Τούρκους. Η κοινωνική καταγωγή τους, η εκπαίδευσή τους, η στρατιωτική ή πολιτική δράση τους σε όλη την περίοδο από την αποφοίτησή τους ως το τέλος της σταδιοδρομίας τους, η ανάλυση των αποφάσεών τους, των παραλείψεων τους και των εύστοχων (ή άστοχων) πράξεων τους, όλοι αυτοί οι παράγοντες που έπαιξαν ρόλο στην κατάληξη της ατυχούς Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *